Florentczycy zawsze chyba woleli wino od kawy, toteż miasto nie może rościć sobie prawa do tradycji kawiarnianej dorównującej Paryżowi czy Rzymowi — więcej jest tu barów, gdzie można odpocząć z reguły przyjemniej niż w kafejkach. W ostatnich latach reputacja kulinarna Florencji ucierpiała pod naciskiem masowej turystyki i wielu mieszkańców narzeka, że w mieście nie ma już chyba ani jednej autentycznie toskańskiej restauracji. Niewątpliwie niełatwo znaleźć dobry lokal, jeżeli podróżujesz ze skromnym budżetem, lecz można zjeść godziwy posiłek, jeśli pochodzić po odleglejszych dzielnicach. Uniwersytet i stały napływ uczących się języka i innych młodych przyjezdnych utrzymuje życie nocne w stanie rozkwitu, natomiast doroczne imprezy w rodzaju Maggio Musicale utrwalają status Florencji jako ogniska kultury toskańskiej.
Kawiarnie, bary, cukiernie i lodziarnie
Na początku stulecia socjeta i życie intelektualne koncentrowały się w kawiarniach na Piazza Repubblica, i dzisiaj lokale te są odwiedzane, choć nie ma w nich dawnej atmosfery. Stoliki na zewnątrz eleganckiej Caffe na Piazza Pitti to dobre miejsce, by obserwować florenckie życie, lecz za tę przyjemność trzeba sporo zapłacić. Caffellat-te, via degli Alfani 39/r, mieszcząca się w dawnej mleczarni, jest dobra na śniadania i drugie śniadania — a osoby nie znoszące kofeiny będą zadowolone z dużego wyboru herbat.
Przy głównych ulicach turystycznych, takich jak via de’Panzani, via Por Santa Maria, via de’ Cerretani czy via Guicciardini roi się od barów, w których jedzenie — kanapki, pizza, sałatki owocowe — z nawiązką rekompensują brak charakteru samych lokali. Ciekawsze miejsca można znaleźć tylko przy pewnym wysiłku: nie najgorsze bary są w okolicy uniwersytetu, wokół Piazza San Marco, i w Oltrarno, wokół Piazza Santo Spirito i Piazza de’Nerli. (Szczegóły patrz pod „Przekąski”, poniżej).
Po zmroku nie brakuje lokali, do których można zajrzeć. Rifrullo, via San Niccoló 55/r, usytuowany w pobliżu odcinka murów miejskich, przyciąga młodą klientelę i dzieli budynek z małą latteria (mleczarnią), zakładem rodzinnym, gdzie robi się na miejscu lody. Dolce Vita, na Piazza del Carmine (22.00-1.00; nd. zamkn.), to modny bar, gdzie często organizowane są wystawy sztuki na małą skalę; pobliska Tiratoio, na Piazza de’Nerli, to wielki lokal o swobodnym nastroju, z dwiema szafami grającymi wideo i szerokim wyborem potraw. W ViIdeo Diva, via San Zanobi 114, jest zawsze pełno studentów i podaje się dobre koktajle (co wieczór 21.30-1.30). Na spokojnego drinka w pięknie usytuowanym, prostym i oryginalnym barze wstąp do Fontana przy viale Michelangelo (pn. zamkn.) — dość drogo, lecz warto.
CUKIERNIE (PASTICCERIE)
Choć niektóre bary podają ciepłe śniadania, miejscowi raczej zaczynają dzień w cafe-pasticceria od kawy i ciasta. Najlepsze z cukierni są Zatti, Borgo Albizi 19, Ruggini, via de’Neri 76 i Cennini, Borgo San Jacopo 51. Najszykowniejszą z kawiarni jest Rivoire, przy Piazza Signoria 5r; lokal jest popularny zarówno wśród turystów, jak i florentczyków, lecz pamiętaj, że tylko krezusi mogą usiąść przy stoliku.
LODZIARNIE (GELATERIE)
Z lokali, gdzie podają lody, przewodzi Vivoli, koło Santa Croce, przy via Isola delle Stinche 7/r (zamkn. pn. i cały VIII). Depcze mu po piętach zdecydowanie najlepsza ze śródmiejskich lodziarni, Perche NO!, via Tavolini 19 (wt. zamkn.). Za rzeką można iść do Ricchi Alfredo, na Piazza San Spirito.
Przekąski
Jednym z ważniejszych miejsc w parafiach florenckich jest vinaio, częściowo winiarnia, częściowo snack-bar, częściowo świetlica. Typowy klient wpada tu na pogawędkę, lampkę wina przy barze i kilka crostini — małych kromek chleba, czasem smażonych, z pastą z kurzych wątróbek lub czymś równie smacznym. Vinaio przy via Cimatori 38 (pomiędzy Piazza della Repubblica i Piazza della Signoria) jest doskonałym przykładem tego typu lokalu; równie przyjemnie jest przy via Alfani 70, w dzielnicy uniwersyteckiej, gdzie oprócz tradycyjnych crostini podawane są faszerowane pomidory i inne warzywa. W Piccolo Vinaio, via Castellani 25 (z tyłu Palazzo Vecchio) jedyne miejsce na stoły jest na chodniku na zewnątrz, więc przy kiepskiej pogodzie bar jest nieczynny; warto tam spróbować panzanella, czegoś w rodzaju sałatki przyrządzonej z czerstwego chleba, cebuli i pietruszki. Z bardziej klasycznych przekąsek można zjeść panini i spaghetti w Fiaschetteria, via de’Neri 17, lub podobne dania w Fiaschetteria da 11 Latin, via del Palchetti 6/r, za Palazzo Rucellai.
Inna specjalność florencka to friggitoria, gdzie podaje się polenta (mamałygę), ziemniaki i krokiety z jabłkami; większość tych lokali jest nieczynna w niedziele. Friggitoria przy via Sant’Antonio 50 (pn.-sb. 7.30-19.30) sprzedaje również pizzę w kawałkach, a lokal przy Volta di San Piętro 5 (8.00-21.00) podaje hamburgery, kiełbaski i sałatki; potem możesz się napić wina w AWAntico Noe, po drugiej stronie ulicy.
Jeśli nie chcesz przesiadywać w jadłodajni, możesz wstąpić do rosticceria (garmażerii), w której można kupić pierwsze dania i dania mięsne z rusztu. Zwykle w rosticcerie sprzedaje się na wynos, ale są miejsca siedzące w Mario, doskonałej rosticceria-trattoria przy via de’Neri 74, i w Da Moreno, na via Val di Lamona (z tyłu targu Porcellinó).
Miłośnicy florenckich flaczków i kanapek z minogiem rozpływają się nad zaletami stoiska, które ustawia się wieczorami na targu Porcellino. Najlepsze panini tartufati (bułki z truflami) sprzedaje się w drogiej i niesympatycznej Procacci, via Tomabuoni 64.
Restauracje i pizzerie
Kuchnia toskańska wyróżnia się prostotą technik kulinarnych i skromnością surowców — typowe składniki to flaki i nóżki cielęce, a typową metodą przyrządzania lepszych mięs jest smażenie na grillu. Niewyszukana, dobra kuchnia toskańska nie jest we Florencji tania—większość restauracji, która znajduje uznanie u miejscowych, ma ceny od 70000 L wzwyż. Jest wszakże wiele przyzwoitych niedrogich lokali, które dają przynajmniej przybliżone pojęcie o charakterystycznych dla regionu potrawach, a nawet w najzwyklejszej trattorii powinien być w jadłospisie bistecca alla Fiorentina, wielki befsztyk smażony z solą i pieprzem. Jeśli nie zaznaczono inaczej, pełny posiłek w podanych poniżej lokalach nie powinien kosztować więcej niż 20 000 L.
OKOLICE DWORCA I TARGU
Palle d’Oro, via Sant’Antonio 43. Coś pomiędzy rosticcerią a trattorią; oprócz pełnych posiłków robią też kanapki na wynos.
Da Mario, via Rosina 2. Popularne wśród studentów i pracowników targu—bądź gotów na kolejki i dzielenie stolika z innymi. Nd. zamkn.
ZA-Za, Piazza del Mercato 26. Kilka stolików na parterze, lecz większa stołówka jest na dole — ich specjalność to fetlunta eon fagioli (oliwa z oliwek i biała fasola na chlebie), lecz wymaga silnego żołądka.
Pizza Nuti, Borgo San Lorenzo 39r. Rości sobie tytuł do miana najstarszej trattorii w mieście, nowoczesny i schludny lokal. Menu nie jest ograniczone do pizzy, a wszystkie dania są stosunkowo tanie. Najlepsza z szeregu dużych pizzerii-restauracji na tej ulicy. Śr. zamkn.
Mensa Universitaria (stołówka studencka), via San Galio 25a. Nie dla smakoszy, ale posiłek z dwóch dań plus owoce i napoje za 6500 L tanio pożywi wygłodniałych. Czynne dla posiadaczy kart studenckich (pn.-sb. 12.00-14.15 i 18.45-20.45; zamkn. poł. VlI-poł. IX).
Nuova Cina, Piazza Santa Maria Novełla 9. Sympatyczna, stosunkowo tania restauracja chińska z szybką obsługą, bardzo popularna wśród florentczyków.
CENTRUM MIASTA I OKOLICA SANTA CROCE
Alle Mossaece, via del Proconsolo 55. Kiedyś schodzili się tu młodzi artyści florenccy, którzy od czasu do czasu płacili obrazami; aura cyganerii już się rozwiała, lecz potrawy są nadal wyśmienite. (Sb. i nd. zamkn).
Osteria, via Matteo Palmieri 37r. Zestawy od 12000 L, stoliki na zewnątrz na placu. Wt. zamkn.
Bar Santa Croce, Borgo Santa Croce 31. Dobre menu flxe w porze obiadowej, doskonałe dania ze spaghetti. (Pn.-sb. 12.00-15.00).
Benvenuto, via de’Neri 47. Z ulicy bardziej wygląda jak delikatesy niż trattoria, lecz grupki osób czekające na stolik rozwiewają złudzenie; gnocchi i arista są pyszne. Śr. zamkn.
Mezzopepe, via di Mezzo 26 (koło Sant’Ambrogio. Klientela studencka; doskonale sałatki i spaghetti po cenach nie do pobicia.
OLTRARNO
Dante, Piazza Nazario Sauro 10. Ruchliwa pizzeria, która ma w jadłospisie również około tuzina rodzajów spaghetti. Śr. zamkn.
Pizzeria i Tarocchi, via de’Renai 12. Jedzenie takie jak w Dante, lokal równie popularny. Śr. zamkn.
Trattoria i Raddi, via Ardiglione 47. Jeden z nowszych lokali w okolicy, polecany ze względu na peposa—cielęcinę zapiekaną z pieprzem, lecz bez soli.
Cantinone del Galio Nero, via Santo Spirito 6. Oferuje zakąski, dania główne i specjalne crostini; głównym tytułem do sławy jest magazyn pełen najlepszych win toskańskich—wino do stolika sprzedawane jest tylko na butelki, od 7500 L.
Trattoria Casalinga, via Michelozzi 9r. Bodaj najlepsze z tanich oryginalnych potraw toskańskich w mieście, toteż zawsze jest tłok; ich lesso eon le cipolle (siekana wołowina z cebulą) jest niebywała. Nd. zamkn.
La Taverna, via Michelozzi 15. Warto zajść na regionalne danie główne i lampkę dobrego wina. Nd. zamkn.
Trattoria Nello, Borgo Tegolaio 21. Oferuje stałe zestawy i półzestawy w porze obiadowej, co ściąga tu rzesze klientów; wieczorem można dostać doskonały posiłek a la carte poniżej 20000 L. Nd. zamkn.
Dei Quattro Leoni, via Vellutini 1. Szybko, byle jak i bardzo tanio; z zakąsek spróbuj finocchiona, toskańskiej salami. Nd. zamkn.
Angiolino, via Santo Spirito 36. Otwarta kuchnia pozwala przyglądać się przyrządzaniu toskańskich specjałów; pełny posiłek z winem wyniesie około 25 000 L.
Trattoria Oreste, Piazza Santo Spirito. Dobre menu fixe, pyszna salsiccia e fagioli—kiełbasa z grochem po toskańsku — oraz stoliki na placu. Nd. zamkn.
Trattoria le Sorelle, via San Niccoló 30. Specjalizuje się w salami i penne; wysokiej jakości posiłek za około 25000 L, sałatki i spaghetti dużo taniej.
Ruggero, via Senese 89r. Doskonałe pappa al pomodoro i braciola della casa rekompensują trochę chłodną obsługę.